In de korte reailityserie ‘Allemaal Familie’, te zien op NPO1, wordt het Nederlandse publiek meegenomen in de wereld van Hollandse familiebedrijven. Volgens presentator John Fentener van Vlissingen, zelf een telg uit een succesvol ondernemersgeslacht, is het belangrijk dat de samenleving het familiebedrijf als pijler onder de Nederlandse economie waardeert. ‘Hollands Glorie’ of ‘Koopmanslust met een VOC-mentaliteit’ had de serie ook kunnen heten. Want ondanks de korte introductie van de bedrijven, heeft het vooral een hoge amusementswaarde en ziet men een bonte stoet karakters die om uiteenlopende redenen de wereld aan het veroveren zijn.
Hoewel de serie een verrassend opgewekte en frisse inkijk biedt achter deuren die normaal gesloten blijven, is de toonzetting klassiek als het gaat om de succesverhalen en de upcoming stars: succes is een product van hard werken (of een groot startkapitaal). Nu zijn er weinig mensen die stellen dat succes zonder hard werken bereikt kan worden, maar hard werken vertelt minder dan het halve verhaal. Sterker nog, de neiging om dagen te vullen met noeste arbeid leidt er doorgaans toe dat er belangrijke andere factoren die kunnen bijdragen aan het succes van een bedrijf worden genegeerd en verwaarloosd. Zeker in een familiebedrijf.
Succesvolle ondernemers zijn niet alleen maar perfectionisten die met een bijna beangstigende werklust en commercialiteit van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat elk dubbeltje omkeren. In de meeste bedrijven is het juist het ontbreken van een balans tussen werklust enerzijds en aandacht voor anderen en het zoeken van verdieping anderzijds de reden dat succes uitblijft. Juist in familiebedrijven is het vinden van deze balans nog belangrijker. De banden met familie verbreek je niet zomaar, dus je zult moeten investeren op het niveau van persoonlijke verhoudingen, de overdracht van kennis en vaardigheden en de waardering van de individuele bijdrage die familieleden leveren.
De familiebedrijven die het niet lijken te redden vragen ons om hulp. Is daar ooit sprake van een gebrek aan inzet? Ik dacht het niet. Als zowel in de meest succesvolle als de minst succesvolle bedrijven heel hard wordt gewerkt, dan is dat blijkbaar niet de factor die het succes bepaalt. In familiebedrijven is de betrokkenheid doorgaans enorm en is de wil om het bedrijf te laten slagen groot. Wat zijn dan vaak de oorzaken van falen? Drie op een rij:
1. Er zijn geen of onduidelijke afspraken over taakinhoud en de verdeling van taken
In veel familiebedrijven groeien de verschillende familieleden op een organische manier naar een bepaalde positie. De een steekt meer tijd en energie in het bedrijf dan de ander. Veel mensen vinden het moeilijk om dat ter sprake te brengen. Loslaten is ook moeilijk voor oprichters en oudgedienden.
2. Het moment van bedrijfsoverdracht en de positie van familieleden daarna is niet gepland.
Onvoldoende professionele planning van het moment waarop er plaats wordt gemaakt voor de volgende generatie is niet alleen financieel ingewikkeld, maar heeft ook effect op de motivatie en loopbaanplanning van de betrokken familieleden. Iedereen is gebaat bij duidelijkheid, zeker ook de generatie die op termijn het bedrijf verlaat.
3. Te weinig balans in de oriëntatie op de zakelijke kant en de niet-zakelijke aspecten
Hoe ga je om met vakanties en vrije tijd? Wat doe je als iemand ziek wordt of de motivatie voor het werk verliest? In veel familiebedrijven is er niks aan de hand zolang iedereen ‘gewoon’ doet wat ze altijd deden. Pas wanneer één van de familieleden aandacht vraagt voor de niet-zakelijke kant ontstaat er onvrede. Partnerkeuze, het bouwen aan een eigen gezin, werken buiten het bedrijf, bijzondere aankopen doen, het zijn allemaal beslissingen die de relatie met familie beïnvloeden. Alleen door ook aandacht te hebben voor de niet-zakelijke kant van elkaars leven kan onvrede, jaloezie en verdriet worden beteugeld.
Ton Modderman