Een vraag uit een vragenlijst die ik onlangs invulde: ‘Krijgt u wel eens koude rillingen van emotie als u voor een kunstwerk of schilderij staat?’. Nou nee was mijn eerste reactie, want zo redeneerde ik, ik ben een rationeel type en niet zo snel geëmotioneerd.
Niet snel geraakt door prikkels van buitenaf. Dat is althans mijn zelfbeeld, maar ja, een zelfbeeld is ook maar een beeld van hoe ik over mezelf denk. Iemand anders kan en mag een heel ander beeld van mij hebben. Immers, afhankelijk van de rol die ik vervul in de buurt van anderen gedraag ik me anders, pas ik me aan of juist niet, laat ik mijn professionele rol meer zien. Laat ik mijn beste kant zien of kies ik de oppositie omdat ik een andere mening heb. Kortom, we proberen het beeld dat we van onszelf of van een ander hebben te vereenvoudigen door aan gedrag van onszelf of anderen door middel van taal een naam te geven. Ik ben sterk, jij bent gevoelig, of andersom. Dan hoeven we daar niet langer bij stil te staan.
Eenvoud en duidelijkheid, daar is op zich wat voor te zeggen. En toch hield die vraag mij langer bezig dan de tijd die het kostte om het simpele nee-antwoord aan te vinken. Koude rillingen als uiting van een emotie, een fysieke reactie op gevoel of beleving? Ja, dat het bestaat weet iedereen, maar hoe vaak gebeurt dat. En als je daar geen ervaring mee hebt, wat betekent dat. Dat je weinig emoties of beleving hebt? De gedachten daarover werden ook nog eens gestimuleerd door iemand die zei: ik wil meer beleving in mijn leven, ik wil het leven proeven. Oftewel voluit leven.
Als je kijk op het bestaan aangeeft dat het leven een aaneenschakeling van taken en opdrachten is geworden, vraagt dat om het doorbreken van vanzelfsprekendheden en routines. Ook al vindt iedereen in je omgeving dat je goed bezig bent en alles goed voor elkaar hebt. En dat doe je het beste door je open te stellen voor andere mensen, andere geluiden, andere manieren of een andere kijk op de wereld. Let wel: open staan zonder oordeel. Want juist dat oordelen doen we via het denken, de taal, en leggen we langs de lat van waar we al eens een mening over hebben gevormd. Het zorgt er doorgaans voor dat je te snel in het oude (bestaande) patroon zit. In het kijken naar een schilderij bijvoorbeeld. Dan beoordeel je heel snel of je het mooi, of niet mooi vindt. Dat noemen we dan gevoel, maar eigenlijk ben je aan het scannen, niet aan het kijken. In zijn programma ‘Krabbé zoekt Van Gogh’ zei Jeroen Krabbé bijvoorbeeld: “… mensen kijken doorgaans niet langer dan drie seconden naar een schilderij…” Slow down, ga voor een schilderij staan en neem waar zonder (snel) oordeel. Kijk alleen!
Beleving en emotie gaan voornamelijk via de zintuigen en dus van buiten naar binnen. Luister naar muziek en hoor de klanken, zonder oordeel. Eet en proef bewust, maar zonder oordeel. Benoem de smaak, maar geef eens geen mening van lekker, lekkerder, lekkerst. Probeer het maar eens. Dat is best moeilijk maar niet onmogelijk. Via de oren, de ogen, de smaak, de reuk en de huid. Dat is een oefening in ‘je open op stellen voor nieuwe ervaringen’. Je kunt dat bewust opzoeken, bijvoorbeeld de eerste voorjaarszon op je huid waarnemen en ervaren. Of in april waarnemen dat de bloeiende natuur overwegend geel van kleur is.
Natuurlijk kan het ook onverwacht gebeuren, een bijzonder licht, een volle, grote maan die je bijna lijkt te kunnen vastpakken. Of bijvoorbeeld bij het horen van muziek. Dat kan ontroeren, vrolijk maken, opzwepen of een dierbare herinnering oproepen. Maar denk niet dat dit soort ervaringen, sensaties of verwondering alleen maar van waarde zijn als ze spontaan plaatsvinden. De zintuigen open zetten kan een bewuste keuze zijn, wat het effect is kun je zelf ervaren. Niet perse koude rillingen, dat mag ook een warme tinteling zijn, rust, onrust of iets anders.