Meer dan 1150 aspirant agrarisch ondernemers zijn al door ons bevraagd op hun kwaliteiten en aandachtspunten. Deelnemers die voorafgaand aan hun Spiegelgesprek allemaal een aantal vragenlijsten hebben ingevuld, waaruit een aantal gegevens konden worden berekend. Gegevens van al deze personen op het gebied van het bedrijf, hun persoonlijkheid maar bijvoorbeeld ook over hoe oud ze zijn ten tijde van deelname. En wanneer het gaat om die leeftijd hebben wij een aantal interessante dingen ontdekt.
De leeftijd van ‘onze boeren’ varieert van 17 tot 47 jaar. Je kunt je voorstellen dat er nogal een verschil zit tussen de jongen of het meisje dat zich als 17-jarige oriënteert op een overname, en de 47-jarige die al een tijdje klaarstaat voor het zelfstandig ondernemerschap. De onwennigheid die vaak samengaat met een jonge leeftijd bij overname verdwijnt met de jaren, en maakt dikwijls plaats voor zelfvertrouwen, maar ook frustratie wanneer de overname (te) lang op zich laat wachten. Uitvoerig onderzoek toont aan dat verschillende eigenschappen of karaktertrekken veranderen naarmate een deelnemer ouder is ten tijde van zijn of haar Spiegelgesprek.
Om te beginnen blijkt uit onze gegevens dat hoe ouder de deelnemers zijn op het moment van het Spiegelgesprek, hoe inschikkelijker ze zijn. Met de jaren kunnen de aspirant ondernemers zich sneller neerleggen bij een situatie en zijn ze minder betrokken bij heftige conflicten of discussies. Niet verkeerd, zou je kunnen denken, maar hiermee gepaard gaat het feit dat het ook lastiger wordt om anderen tot de orde te roepen en op je strepen te staan. Wanneer verschillende leeftijdscategorieën verschillende behoeften hebben kan dit een soepele overname bemoeilijken. Juist op zo’n moment is het belangrijk dat de aspirant ondernemer aangeeft wat vanuit hem/haar de behoefte is, en dat wensen van alle partijen duidelijk worden uitgesproken en gedeeld.
Een andere eigenschap waarin kandidaten veranderen naarmate ze ouder worden is beheersing. Oudere kandidaten zijn beter in staat hun impulsen te controleren en kunnen zich beter concentreren dan jongere kandidaten. Oudere kandidaten kunnen beter dan jongere kandidaten nadenken over de manier waarop ze iets zeggen of aanpakken en komen meer beheerst over dan hun jonge mededeelnemers. Een karaktertrek die aansluit op deze eigenschap is proactiviteit. Oudere kandidaten denken vaker vooruit dan jongere Spiegeldeelnemers, en lijken meer strategisch te zijn. Waar het bij jonge Spiegeldeelnemers nog vooral gaat om beslissingen die op korte termijn effect hebben, kijken oudere deelnemers verder en overzien beter het geheel. De rust en het zelfvertrouwen dat zich met de tijd ontwikkelt draagt bij aan het hebben van overzicht en het vertrouwen in eigen controle.
Naarmate de leeftijd van de deelnemers hoger is stijgt ook hun score op de eigenschap zelfdiscipline. Dit betekent dat hoe ouder de deelnemers zijn ten tijde van het Spiegelgesprek, hoe beter zij zichzelf lijken te kunnen motiveren om taken op tijd af te krijgen of door te zetten. Jonge deelnemers hebben minder sturing op hun inzetbare energie en komen vlugger in de verleiding om iets anders te gaan doen. Ze stellen ogenschijnlijk gemakkelijker dan de gemiddelde oudere deelnemer uit wat ze vandaag hadden kunnen doen.
Tot zover lijkt ons onderzoek vooral te pleiten voor een hogere leeftijd bij overname. Ervaring leert ons echter dat het op latere leeftijd overnemen van het bedrijf vaak ook gepaard gaat met lastige familiesituaties. Elke leeftijdscategorie heeft zijn eigen specifieke behoeften en deze komen binnen het familiebedrijf niet altijd overeen. Worden wensen en bezwaren niet duidelijk gecommuniceerd dan kan een overdracht soms pijnlijk lang op zich laten wachten. Op jongere leeftijd overnemen kent zijn nadelen, maar betekent ook vaak een grote leercurve voor de overnemer. Er is meer tijd om te groeien binnen de onderneming en meer gelegenheid om het bedrijf eigen te maken wanneer oud-eigenaren bijtijds van het toneel verdwijnen. Jonge overnemers hebben het voordeel dat ze met veel energie en vaak minder andere verplichtingen – zoals een gezin – in het bedrijf kunnen stappen. Daarnaast is het financieel aantrekkelijker om vroeg over te nemen en is er nog weinig angst voor de sprong in het diepe die een overname vaak betekent.
Uit ons onderzoek blijkt tevens dat hoe ouder de deelnemers zijn ten tijde van het Spiegelgesprek, hoe meer sensitief ze zijn. Dit heeft betrekking op de mate waarin zij emotioneel kunnen reageren. Oudere deelnemers hebben vaker last van angst en maken zich schijnbaar meer zorgen dan jonge deelnemers. Jonge kandidaten lijken meer zorgeloos door het leven te gaan en kunnen problemen waarvoor ze staan gemakkelijker van zich af zetten.
Het is niet zo dat een succesvolle overname altijd gepaard gaat met of enkel succesvol is bij een bepaalde leeftijd. Belangrijk is om per situatie te bekijken wat een geslaagde overname vraagt van alle betrokkenen, en om hier op een duidelijke en open manier over te communiceren. Duidelijk is dat verschillende leeftijdscategorieën ieder hun eigen unieke aanpak vragen bij overdracht.
Lisa Schutte